Beton duvardan aşağı inen iki adamın yanında az önce kaldırdıkları İsrail ordusu güvenlik kamerası var.
Biri diğerine seslenir: “Ey delikanlı, neredesin? Beni takip et!”
Çıplak bir başkası duvardan aşağı inmeye başlar. Üçüncü bir kişi tarafından çekilen görüntü, yeni çekilmiş gibi görünen bir Hizbullah bayrağının dalgalanmasını gösteriyor.
Üçlü, diğer tarafında İsrail gözetleme kulelerinin sıralandığı ve tanklarının devriye gezdiği duvardan hızla uzaklaşıyor.
Bu, Ortadoğu’nun en patlamaya hazır sınırlarından birinde sık sık tekrarlanan ölümcül cesaret hareketlerinden biri ve gerilimi hızla tırmandırabileceğinden korkuluyor.
Mavi Hat olarak bilinen ve Birleşmiş Milletler güçlerinin devriye gezdiği bu sınırda son aylarda bu tür vaka sayısında dikkate değer bir artış görüldü.
Lübnan’daki BM barış gücü Unifil, hem İsrail hem de Lübnan Hizbullah kümesi tarafından sınırda ve her iki tarafta uluslararası taahhütleri ihlal eden çok sayıda eylem olduğunu söylüyor.
Lübnan’daki Hizbullah’ın da desteklediği Filistinliler tarafından İsrail’e roket atılması ve İsrail’in topçu ateşiyle karşılık vermesi gibi daha ciddi gerilimler yaşandı.
Bu yılın başlarında da sınır ötesi bir eylem vardı. Lübnanlı bir militan, İsrail’in kuzeyindeki kutsal Armagedon bölgesi yakınlarında bomba yüklü bir araçla saldırı düzenledi ve İsrail askerleri tarafından öldürüldü.
Yeni bir çatışma dalgası
İsrail’in en kuzeyindeki yerleşim yeri olan Metula’da, elma yetiştiricisi Levav Weinberg’in kumda giden motorlu aracına atladım.
Bu gerçekten görülmesi gereken bir manzara. Yukarı Celile’nin ormanlarla kaplı zirvelerinden baktığınızda, sınırın ötesinde güney Lübnan’ın yeşil ovalarını görebilirsiniz.
Weinberg sınıra doğru giderken sınırın diğer tarafını işaret ediyor ve “Mavi arabanın yanındaki beyaz çadır Hizbullah çadırı… Yatak odamdan görünüyor” diyor. “İlk başta karımın neden pencereye yakın uyumak istemediğini anlamadım. Bazen konuşmalarını duyuyorsunuz” diye devam ediyor.
Son aylarda İsrail, Hizbullah’ın sona doğru çadır kurduğunu söyleyerek Birleşmiş Milletler’e şikayette bulundu. Bu çadırlardan biri İsrail işgali altındaki Suriye topraklarındaki Golan Tepeleri sınırına yakındı. Ancak BM kararlarına göre Hizbullah’ın silahsızlandırılması gerekiyor. (Ama zaten İsrail’in Golan Tepeleri’ni işgali ve müteakip ilhakı da BM kararlarına göre yasa dışıdır ve uluslararası toplumun neredeyse tamamı bu toprakların Suriye’ye ait olduğu konusunda hemfikirdir.)
Yanıt olarak Lübnan da İsrail savaş uçaklarının Lübnan hava sahasını ihlal ettiğini söyleyerek şikayet etti.
İsrailli çiftçi Weinberg’in aracıyla askeri kontrol noktasını geçtik ve bir yoldan karşıya geçtik. İsrail’in bu bölgesine yalnızca askerler ve çiftçiler girebilir. Weinberg bu yoldan elma ve şeftali bahçelerine ulaşıyor. Yol sınır çitinin hemen yanında.
Sınırın diğer tarafında ise Lübnan’da günlük yaşam devam ediyor. O tarafta yolda bir minibüs geçiyor. Yakındaki bir zirvede, çevreyi izleyen turistlerin sesleri duyulabilir.
Mavi Hat ile aramızda sadece birkaç metre var. Yanından geçtiğimiz mavi varillerin üzerinde siyah boya ile “2000 SINIR. GİRİLMEDİ” yazıyor.
Bu, İsrail’in Filistin Kurtuluş Örgütü güçlerini ve başkanı Yaser Arafat’ı kovmak için 1982’de işgal ettiği güney Lübnan’dan 18 yıl sonra çekildiği sınır sınırını tasvir ediyor.
İşgalden kırk yıl sonra gerilim tırmansa da resmen savaş halinde olan iki ülke hala sınırları ayırıyor.
Bana o sabah çektiği görüntüleri gösteriyor. Sınırın diğer tarafındaki bir zirvede, bir grup silahlı adam göze çarpıyor. Weinberg onların Hizbullah savaşçıları olduğunu düşünüyor.
“Bu yeni bir şey. Daha önce olmadı. Lübnan ordusu veya BM barış güçleri onlara müdahale etmiyor” diyor.
Weinberg, 2006 Lübnan savaşını yaşadı ve benzer bir şey yaşamaktan korkuyor. Savaş sırasında askerdi.
“O zamanlar karım ve çocuğum yoktu. Hayata farklı bakıyorsunuz. Metula savaş halindeki bir şehir gibiydi. Umarım oraya geri dönmeyiz” diyor.
Her an ‘kaza’ olabilir mi?
Sınır ötesi ve iç kesimlerde konuştuğum herkes, iki tarafın da tansiyonun kontrolden çıkmasından yana olmadığını söylüyor.
Hatta BM barış güçleriyle konuştuğumda, Lübnan ve İsrail’in çabalarıyla Güney Lübnan’da “17 yıldır benzeri görülmemiş bir istikrar dönemi” yaşandığını söylüyorlar.
Ancak bu durumu sağlayan koşullar yavaş yavaş değişiyor, söylemler sertleşiyor ve her iki taraf da sınıra yakın askeri tatbikatlar yapıyor.
Bu yerlerin tarihi, taraflardan herhangi birinin her an yanlış hesap yapabileceğini gösteriyor. Ve bir kıvılcım yandığında, her şey çok hızlı bir şekilde tırmanabilir. Kısacası Mavi Hat, ‘kaza’ ile savaşa çıkma ihtimalinin yüksek olduğu bir yer.
Lübnanlı Şii siyasi parti ve milisleri Hizbullah, İsrail ve birçok Batılı ülke tarafından ‘terörist’ bir örgüt olarak görülüyor, ancak İran’ın takviye kuvvetleri var.
İsrail’in 1982’de Lübnan’ı işgaline direnmek için örgütlenen Hizbullah milisleri, şu anda ülkedeki en güçlü siyasi yapılardan biri.
Gücünü kuruluşunu belirleyen temelden, yani İsrail’e karşı direniş temasından alıyor. BM gücü tarafından desteklenen Lübnan ordusunun zayıflıkları da Hizbullah’ın ‘varlık sebebini’ güçlendiriyor.
Grubun lideri Hassan Nasrallah geçtiğimiz günlerde İsrail’e, işgal altındaki Golan Tepeleri’ndeki Alevi köyü Hacer’in Mavi Hat’ı ihlal etme suçlarından “kurtulması” ve “liberal” olması için bir davette bulundu.
Potansiyel kıvılcım: sınırda ‘sürekli ihlal’
Mavi Hat, İsrail kontrolündeki köyün içinden geçiyor.
İsrail, Lübnan topraklarına girerek köyün çevresine yeni bir güvenlik duvarı ördü. BM gücü Unifil, bunu İsrail’in uluslararası hukuk kapsamındaki yükümlülüklerinin “sürekli ihlali” olarak tanımlıyor.
Hizbullah’ın ilgilendiği tam da bu ve bu bölgede sınıra yakın bir yerde kurduğu çadır başka bir gerilim noktası oluşturuyor.
Bu ayın başlarında, Lübnan tarafından Hacer köyünü çevreleyen İsrail duvarına bir tanksavar füzesi ateşlendi ve İsrail de ateş açtı.
SOAS Afrika ve Ortadoğu Fakültesi Ortadoğu Kürsüsü Başkanı Profesör Lina Hatip, “Hizbullah ile İsrail arasındaki gerilimin arkasında Lübnan’daki iktidar boşluğu var. Geçen yıl Ekim ayından bu yana ülkede bir devlet lideri yok” diyor. Londra’da eğitim.
Devam ediyor, “Hizbullah seçmediği hiçbir adayı kabul etmeme konusunda çok kararlı. Hizbullah gücünü ve etkinliğini gösterebileceği için Lübnanlı bir cumhurbaşkanı seçmesi daha muhtemel görünüyor.”
Hatip Hoca bu açıdan Mavi Hat etrafındaki hareketin Hizbullah açısından Lübnan iç siyasetine yönelik bir faaliyet olarak görülebileceğini düşünüyor. Ancak bunun yeni bir şey olmadığına dikkat çekiyor.
Peki bölgede başka neler değişti?
Sınırdaki gerginlik aslında genel bölgesel çatışmaların ve çatışmaların bir parçası. İsrail, Suriye’deki İran destekli savaşçıların mevzilerini düzenli olarak bombalıyor. Bunu Hizbullah’ın daha fazla silah stoklamasını engellemek için yaptığını söylüyor.
Öte yandan İsrail, ABD’nin İran’la yeniden nükleer anlaşma imzalama çabalarına şiddetle karşı çıkıyor çünkü sonuç olarak Tahran’a yönelik birçok yaptırımın kaldırılması ihtimalinden derinden rahatsız. Bunun Hizbullah’ı da güçlendireceğinden endişe ediyor.
Bu nedenle, sınırlarındaki İran destekli tehdidi ve buna karşı harekete geçmeye hazır olduğunu sürekli hatırlatmak, İsrail’e bu konuda baskı kurmanın bir yolu olarak kullanılmaktadır.
Hizbullah’ın gözetleme kulesi: ‘El sallıyorlar’
Sınırın biraz daha batısında, gerçek bir İsrail ordusu kulesine çıktım ve Yarbay Richard Hecht ile konuştum.
Paslı tel örgülerin buraya onlarca yıl önce çekildiği açık. Ortadaki açıklıktan birkaç metre ötede bir Hizbullah bayrağı asılı. Yakınlarda derme çatma bir gözetleme kulesi var.
Albay Hecht, “Bu bir Hizbullah gözetleme kulesi” diyor. “Bizi gözetliyorlar. Bazen gelip el sallıyorlar” diyor.
İsrail kendi tarafında kilometrelerce yeni sınır bariyerleri inşa ediyor. Sınır inşaatı için malzeme taşıyan askeri kamyonlar birkaç dakikada bir dumanlar içinde geçiyor. Ardından sınır boyunu denetleyen Unifil helikopterinin sesini duyuyoruz.
Gerginlik ve hazırlıklar aşikar. Çabuk, arkamızda üç İsrail tankı var.
Yarbay Hecht, bir Hizbullah’ın sınırla temas halinde olduğunu, taciz hareketleri yaptığını ve bu gibi durumlarda sınırı öldürücü olmayan yöntemlerle savunduklarını söylüyor. Hizbullah lideri Hasan Nasrallah’ın şu anda temkinli davrandığını ve sert tepki verdiklerini ancak bu durumun değişebileceğini ve tırmanma ihtimalinin olduğunu da sözlerine ekledi.
Ona İsrail’in Mavi Hattı da ihlal ettiğini ve Lübnan havaalanının ihlaline ilişkin BM Güvenlik Konseyi kararını ihlal ettiğini hatırlatırım.
Anlaşmazlığa düştüğü iki nokta olduğunu ve siyasetçilerin bu konuyu diplomasi yoluyla çözmeye çalıştıklarını söylüyor.
İsrail ve Filistinliler arasındaki dinamikler ve Kudüs faktörü
Ancak her iki tarafın hesaplarını ve eylemlerini etkileyebilecek başka faktörler de var.
Salı günü Hizbullah lideri Pir Nasrallah, İsrail’in yargı reformu planlarına eşi benzeri görülmemiş büyük tepkiler nedeniyle zayıf ve kargaşa içinde olduğunu söyledi.
Nasrallah, “İsrail toplumu, ordusunun yenilmez olduğuna ve devletinin denizden nehre (Akdeniz’den Ürdün Nehri’ne) kadar uzanacağına inanıyordu. Bu inanç, bugün yaşadıkları krize kadar giderek zayıfladı.”
İsrail tarihinin en dindar ve sağcı hükümetindeki bazı aşırı milliyetçiler şimdi Kudüs’teki kutsal yerlerin egemenliğini talep etmeye odaklanmış durumda.
Gazze’deki bazı Filistinli gruplar ile Lübnan’dakiler arasında Kudüs’teki Mescid-i Aksa’nın savunması etrafında bir birlik olduğuna dair güçlü göstergeler var.
Son iki yılda Mescid-i Aksa krizinin şiddetlenmesi sırasında Güney Lübnan’daki Filistinli gruplar İsrail’e birçok kez roket fırlattı. Hizbullah’ın onayı olmadan Lübnan’dan roket fırlatılması mümkün değil.
Kudüs üzerinden artan gerilim de bu sınırdaki denkleme dahil edilmesi gereken bir faktördür.
Resmi olarak savaş halinde olmalarına rağmen, İsrail ve Lübnan geçen yıl tarihi bir denizcilik anlaşması imzaladılar ve Akdeniz’de sonlarını verdiler. Bu büyük ölçüde doğal gaz sahalarının paylaşımıyla ilgili bir çabaydı.
Bu anlaşmadan önce Hizbullah, bir İsrail gemisinin üzerinden üç silahsız uçak uçurdu. Muhtemelen bu, müzakerelerde elini kaldırmak için kullanılan bir taktikti.
ABD’nin arabuluculuk girişimleri Mavi Hat’ı kalıcı bir uluslararası sınır haline getirmekse, İsrail ve Lübnan tarafları buna göre el kaldırabilir. Ve en önemlisi, alandaki hakimiyet iddialarını güçlendirecek adımlar atmaya çalışabilirler.
